सिमेन्ट किन्दै हुनुहुन्छ ? कुन सिमेन्टको मूल्य कति, कस्तो गुणस्तर ?

काठमाडौं । भौतिक संरचना विकासको क्रममा मेरुदण्ड मानिने सिमेन्ट उद्योगहरु नेपाली बजारमा प्रसस्तै खुलेका छन् । र, खुल्ने क्रममा समेत छन् । हाल नेपालमा ४० लाख मेट्रिक टन सिमेन्ट खपत हुने गरेको छ ।

नेपालमा वार्षिक हाराहारी ९ करोड बोरा सिमेन्ट खपत हुने गरेको छ । निजी क्षेत्रको लगानीमा खुलेका अर्घाखाँची, जगदम्बा, मारुति, अम्बे, अग्नि, वृज, सर्बोतम, शक्तिमान, शिबम्, यूनाइटेड, सगरमाथा, गोयन्का, सिद्धार्थ लगायतका सिमेन्टले राम्रैसँग बजार बिस्तार गरिरहेका छन् ।

यसरी नेपालमा सिमेन्ट उद्योगको बिस्तारले ५ बर्षअघि अर्बौ रकम बराबरको सिमेन्ट बाहिरबाट आउने गरेकोमा अहिले नेपाली उत्पादनले माग धान्न सक्ने अबस्था आएको छ ।

अहिले अधिकांश सिमेन्ट कम्पनीहरूले पछिल्ला अत्याधुनिक प्रविधिको प्लान्टबाट सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेको हुँदा सिमेन्टको गुणस्तरमा पनि द्रूत गतिमा सुधार आएको छ ।

अहिले नेपाली बजारमा दुई किसिमको पीपीसी र ओपीसी सिमेन्ट बिक्री बित्तरण भइरहेको छ । सामान्यत पीपीसी सिमेन्टको प्रयोग गरेर वाल लगाउने र प्लाष्टर गर्ने काम भइरहेको छ भने अीपीसी सिमेन्टको प्रयोग पिलर र ढलानमा हुँदै आएको छ ।

कसको मुल्य कति ?

अहिले बजारमा उपलब्ध पीपीसी सिमेन्टको फ्याक्ट्री मूल्य प्रतिबोरा ६ सय ४० देखि ६ सय ८० रुपैयाँसम्म रहेको छ । यसमा सरकारलाई तिर्ने भ्याट रकम जोडीएपनि फ्याक्ट्रीदेखि उपभोक्ताको घरसम्म लाने भाडा जोडिएको छैन ।

उत्पादन हुने ठाँउदेखि बजारसम्म लाने भाडा जोडर बिक्रेताले सिमेन्ट बेच्दा २६ रुपैयाँ देखि ११० रुपैयाँसम्म थप रकम उपभोक्ताले तिर्नुपर्ने हुन्छ ।

पीपीसी सिमेन्ट

ब्राण्ड नाम	प्रकार	फ्याक्ट्री मूल्य
जगदम्बा	पीपीसी	६८०
सर्बोतम	पिएससी	६६०
कसमस (तेज)	पीपीसी	६४१
ओरियन्ट, त्रिदेब र अग्नी	पीपीसी	६७०
सगरमाथा	पीपीसी	६४०
शक्तिमान	पीपीसी	६७०

ओपीसी सिमेन्ट

पछिल्ला दिनमा खुलेका अधिकांश उद्योगहरुले ओपीसी सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेका छन् । ओपीसी सिमेन्टको फ्याक्ट्री मूल्य प्रतिबोरा ७ सय ४० देखि ८ सय ६० रुपैयाँसम्म रहेको छ । यसमा सरकारलाई तिर्ने भ्याट रकम जोडीएपनि फ्याक्ट्रीदेखि उपभोक्ताको घरसम्म लाने यातायात भाडा जोडिएको छैन ।

ब्राण्ड नाम	प्रकार	फ्याक्ट्री मूल्य
अर्घाखाँची सिमेन्ट	ओपीसी	७७५
जगदम्बा सिमेन्ट	ओपीसी	७९०
यूनाइटेड सिमेन्ट	ओपीसी	८६०
सर्बोतम सिमेन्ट	ओपीसी	७५०
सगरमाथा सिमेन्ट	ओपीसी	७४०
अग्नी सिमेन्ट(अल्फा)	ओपीसी	७८०
शिबम् सिमेन्ट	ओपीसी	८२५
मारुती सिमेन्ट	ओपीसी	७८० (काठमाडौंको लागी)
गोयन्का सिमेन्ट	ओपीसी	७७०
शक्तिमान	ओपीसी	७७०
बिशाल सिमेन्ट	ओपीसी	७७०

उत्पादन हुने ठाँउदेखि बजारसम्म लाने भाडा जोडर बिक्रेताले सिमेन्ट बेच्दा ८० रुपैयाँ देखि ११० रुपैयाँसम्म थप रकम उपभोक्ताले तिर्नुपर्ने हुन्छ ।

गुणस्तर कस्तो छ ?

अहिले अधिकांश सिमेन्ट कम्पनीहरूले पछिल्ला अत्याधुनिक प्रविधिको प्लान्टबाट सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेको हुँदा सिमेन्टको गुणस्तरमा पनि द्रूत गतिमा सुधार आएको छ । नेपाल गुणस्तर तथा नापतौल विभागले नमूनाको आधारमा गुणस्तर परीक्षण गरेर मात्र गुणस्तर प्रमाणपत्र जारी गर्ने गरेको छ ।

विभागले सिमेन्ट उत्पादनको ३ दिन, ७ दिन र २८ दिनको नमूना परीक्षणको आधारमा मात्र गुणस्तर प्रमाणपत्र जारी गर्ने गरेको छ । त्यसरी परिक्षण गर्दा ३ दिनको सिमेन्टमा १६ एमपीए, ७ दिनको सिमेन्टमा २२ एमपीए र २८ दिनको सिमेन्टमा ३३ एमपीए न्यूनतम हुनुपर्ने मापदण्ड राखेको छ ।

सिमेन्टको गुणस्तर कायम हुन कच्चा पदार्थ अर्थात् चुनढुङ्गाको गुणस्तरले महत्व राख्दछ । नेपालका अधिकांश चुनढुङ्गा खानीहरूमा उपलब्ध हुने चुनढुङ्गा उच्च गुणस्तरको भएको खानी विभागले जनाएको छ ।

नेपालमा उत्पादित सिमेन्टको गुणस्तर परीक्षण गर्न विभागले समय समयमा बजारबाट नमुना लिएर परीक्षण गर्ने गरेको छ । ठूला उद्योगीहरू आफ्नै पनि गुणस्तरमा सचेत भएका छन् ।

विशेषगरी नेपालमा नै क्लिङ्कर उत्पादन गर्ने र ठूलो मात्रामा सिमेन्ट उत्पादन गरेर बजारमा पठाउने सिमेन्ट उद्योगहरूले गुणस्तरमा एकरुपता कायम गर्न लागीपरेका छन् । तथापि बेला-बखत सिमेन्ट उद्योगीहरूले अझै पनि न्यून गुणस्तरको सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेको आरोप लाग्ने गरेको छ ।

नेपालमा हाल करिब ४ सय अर्ब रुपैयाँ सिमेन्ट उत्पादन क्षेत्रमा लगानी भइसकेको छ भने, बैदेशिक लगानी स्विकृत समेत भइसकेको छ ।